Yavansu antik dönemin izlerini taşıyan Kuşadası’nın güneyindeki önemli mahallelerden biri.Adını yeraltından çıkan kaynak sularından alan Yavansu, eski günlerde oluşturduğu göletleri kalmasa da hala akmaya devam ederek, denize kadar ulaşmaktadır.Yavansu’da, çevresindeki yapılaşmaların arasında doğal olarak kalabilmiş tek bir tepe bulunmaktadır.

Karayolundan geçenlerin pek fark edemediği tepenin tarihi M.Ö. 2. Binlere dayanmaktadır. Tarihi surların bulunduğu tepe Ilıca Tepe olarak bilinmektedir.

Kuşadası’nda en eski mimari kalıntıların olduğu tepenin batı yamaçlarında bir başka yapı kalıntısı göze çarpmaktadır. Roma ya da Bizanslılardan kaldığı düşünülen yapı, tonozlu bir ılıca yapısıdır. Yıllardır restorasyon ve çevre düzenleme çalışmalarının yapılmasını beklemektedir. Kuşadası turizmine katkı yapacak bu alan günümüzde araçların park ettiği bir alan olarak kullanılmaktadır.

Roma Hamamı olarak bilinen tonozlu Ilıca yapısının suları her şeye rağmen hala akmaya devam etmektedir.

Antik dönemde şifa dağıtan suları ve çamurlarından, yakın dönemlerde de yararlanılmış.

Sümerbank tesislerinin olduğu dönemlerde, kıyılarda çardakların-çadırların kurulduğu yıllarda, tonozlu ılıca yapısının içinden çıkan çamurun vücuda sürülerek, cildi güzelleştirip ve rahatlattığı o günleri yaşayanların hikayelerinde geçmektedir.

Çok fazla bilinmese de, Yavansu’yun hemen her köşesinde tarihin izlerini görmek mümkündür. Pek fazla sahip çıkılamadığı da, karayollarının yol genişletme çalışmaları sırasında, önemli bir antik kilit taşının molozlarla birlikte bilinçsizce kamyona yüklenerek döküm yerine götürülmesinden anlaşılmaktadır.

Tarihin, günümüze kadar koruyabildiği ender yerlerden biri olan Ilıca Tepe’nin bitki varlığı açısından da zengin örneklerle dolu olduğu görülmektedir.

Özelikle orkide türlerinin nadide örneklerinin yetiştiği bir alandır.Yavansu’da bulunan küplere ve tarihe tanıklık eden ağaçlara bakıldığında, bölgenin antik dönemlerde üzüm ve zeytin üretiminde ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Yoldan pek fark edilmese de, 60’lı yıllarda yapılmaya başlanan yalılar ve fıstık çamlarının görkemli güzelliği Yavansu’yun yeşil kalan bölgesidir.Yavansu’yun begonvillerle süslü dar sokakları denize dik bir şekilde inmektedir.Milli Parka kadar uzanan Kuşadası kumsallarının ender ağaçlıklı alanlarından biri Yavansu kıyılarındadır.

Yavansu kıyıları, fotoğraf meraklıları için doğal bir plato gibidir.Yavansu kıyıları, denizin akciğeri olarak bilinen deniz eriştelerinin  (Posidonia oceanica) Kuşadası’nda en sağlıklı görüldüğü alanların başında gelmektedir. Özellikle Caretta caretta ( İribaş Deniz Kaplumbağası) ve Chelonia mydas (Yeşil Kaplumbağa)’ların en fazla gözlemlendiği beslenme alanlarından birini oluşturmaktadır.

Muhtar Hasan DEMİREL “Yavansu’yu merak edenler ve gezmek isteyenleri her zaman konuk etmeye hazırım” diyor.