Dünyaca ünlü Efes antik kentinin önünde yer alan Pamucak kıyıları, susuzluğa ve tuzluluğa dayanıklı bitkilerin yetiştiği son bakir kıyı alanlarından biridir.Bu bitkilerin başında Kum Zambakları gelmektedir. Ülkemiz kıyılarında nadir olarak yetişen ve nesli tehlike altında bulunan Amaryllidaceae familyasına ait olan Pancratium maritimum cinsi doğal kum zambaklarının bölgemizdeki en yoğun çıktığı yer Pamucak kumullarıdır.
Nesli tehlike altında olan kum zambaklarının azalmasının en önemli nedenlerinin başında, yaşam alanlarının hemen arkasındaki yapılaşmalar gelmektedir. Pamucak sahillerindeki kum zambakları yapılaşma baskısı fazla olmasa da, son yıllarda yoğun insan baskısı nedeniyle büyük tehdit altına girmiştir. Koruyarak kullanma alışkanlığından uzak, koruma-kullanma dengesi gözetmeksizin yapılan insan faaliyetleri nedeniyle, Pamucak kumullarının en nadide türü Kum Zambaklarının her geçen yıl azaldığını izlemekteyiz.
Günübirlik olarak deniz ve piknik için gelen ziyaretçilerin çoğu, ne yazık ki geldikleri gibi gitmek yerine, yiyip içip ürettikleri tüm çöpleri de Pamucak’ın kumullarına bırakıp gitmektedir. Her yıl izleme yaptığımız alandaki değişen tek şeyin uyarı tabelaların yıkılması olduğunu görmekteyiz.
Kamufleye uygun yoğun yaprakları bulunan kum zambakları, adeta çöp toplama merkezine dönüştürülmüş durumdadır. Günübirlik plaja gelenlerin, yanı başlarındaki bu değerli bitkiden haberlerinin olmadığı görülmektedir. Vatandaşlara bu bitkilerin korunması gereken nadide türler olduğu ve zarar verilmemesi gerektiği uyarısı yapıldığında, farkında bile olmadıkları görülmüştür.
Geçtiğimiz yıl Orman ve Su İşleri Bakanlığı 4. Bölge Müdürlüğü tarafından uyarı ve bilgilendirme tabelaları dikilmesine rağmen, bu uyarıların dikkate alınmadığı görülmektedir. Bazı duyarlı vatandaşlar tabelalardaki bilgileri okurken, çocuklarda kum zambaklarının içinde top oynamaktadır. Şezlongların ve plaj eşyalarının dikkat edilmeden Kum Zambaklarının üzerine konulduğu görülmüştür. Çadır kuranların ise, hemen yanıbaşındaki kum zambağını izlemek yerine, kopararak masasında dekor olarak kullanmaları hayli düşündürücüdür. Herkesin dinlenmeye, piknik yapmaya, denize girmeye hakkı ve ihtiyacı vardır. Ancak kullanmış olduğu alanı kirletmeye ve hoyratça kullanmaya kimsenin hakkı yoktur. Vatandaşların böylesine güzel bir bitkinin yok olmasına neden olabilecek faaliyetlerden kaçınması ve hassasiyet göstermesi gerekir.
Bazı alanlardaki kum zambaklarının deve dikeni denilen bitkiyle koruma altında olduğu izlenmekte, ancak pek çok kum zambağının hiçbir koruma tedbirinin olmadığı da görülmektedir.
Kuşadası Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’ndaki kum zambakları, insan baskısı olmaması nedeniyle varlıklarını sağlıklı bir şekilde devam ettirmektedir.
Geçtiğimiz yıllarda Pamucak’ta ki turistik bir otelin önünde kalan birkaç bireyi tanıtım ve uyarı tabelalarıyla korumaya çalışan işletme, insan baskısıyla baş edemeyince etrafını ahşap çitle çevirip koruduğunda, çoğaldıklarını görmüş.
Pamucak sahillerinde her geçen yıl insan baskısının giderek çoğaldığı düşünüldüğünde, kum zambaklarının etrafının koruma çitleriyle çevrilmesi bir zorunluluk haline gelmiştir.
Çok fazla bir maliyet gerektirmeyecek bu koruma projesi için, geçtiğimiz yıl “Kum zambakları bölgemiz için çok önemlidir. Bu nadide bitkiyi korumayı düşünüyoruz, ayrıca beyaz zambak festivalini düzenleyebiliriz” diyen Selçuk Belediyesi’nin katkılarını bekliyoruz. Öncelikle korunması sonra da turizme kazandırılması için Selçuk Belediyesi’nin duyarlılık göstereceğine inanıyoruz.
KUM ZAMBAĞI (Pancratium maritimum)
Nergisgiller (Amaryllidaceae) familyasına ait, kıyı kumullarında yetişen soğanlı bir bitki türüdür. Tüm Akdeniz ülkelerinde ve Karadeniz’in güney kıyılarında yetişir. Çok yıllık, soğanlı, genişçe uzun şeritsi yapraklı, yaklaşık 40-45 cm boyunda, beyaz çiçekli, çiçeklenme zamanı Temmuz, Ağustos ve Eylül ayları arasındadır. Kum zambaklarının nesli tehlike altındadır. Türkiye'de bulunan zambakların nesilleri tehlike altında olması nedeniyle ülke dışına çıkarılması suçtur. Türe yönelik en önemli tehdit, kıyı bölgelerinde hızla yayılan yazlık konutlardır. Kumullar üzerinde zerafeti temsil eden beyaz görüntüsüyle hoş bir görüntü veren kum zambaklarının önemli özelliklerinden birisi de, kuraklık ve tuzluluğa dayanması, sıcakta çiçek açıyor olması ve hiç su istememesidir.