WWF-Türkiye’nin (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) biyolojik çeşitliliği korumayı amaçlayan yerel sivil toplum kuruluşlarının projelerini desteklemek için başlattığı “Türkiye’nin Canı Hibe Programı” kapsamında desteklediği ve EKODOSD - Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü, Tabiat Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi işbirliğiyle, Orman ve Su İşleri Bakanlığı 4. Bölge Müdürlüğü, Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Park Müdürlüğü’nün izinleri ve destekleriyle yürütülen “Tepeli Pelikan’ı Koruyun” projesinin Karina’daki çalışmalarına devam edildi.
Tepeli Pelikanların (Pelacanus crispus), Büyük Menderes Deltası Karina Dalyanı’nda bahar fırtınaları döneminde, erozyon ve fırtına dalgaları nedeniyle üreme yaptıkları adalar yok olmuştu. Pelikanlar, fotolarda görülen adacıkların sualtında kalması nedeniyle yuva yerlerini değiştirmek zorunda kalmışlardı.
Son yıllarda deniz ve Dil Gölü arasındaki kıyı kordonu üzerinde yuva yapan pelikanların köpek, tilki ve çakal gibi hayvan türlerinin tehdidi altında olduğunun tespit edilmesi nedeniyle proje kapsamında yapay yuva platformlarının yapılmasına karar verildi.
Ancak Gediz Deltası’nda 2014 yazının ortasından beri devam eden İzmir Büyük Şehir Belediyesi İzsu Genel Müdürlüğü tarafından yapılan Kıyı Kordonu sabitlenmesi, sığlaşan dalyanın derinleştirilmesi için derinleştirme kanalları açılması ve kanal derinleştirilmesi sırasında çıkartılan dip tarama malzemesi ile erozyon ve fırtınalar nedeniyle yok olan bazı adaların restore edilmesi çalışmasının çeşitli nedenlerle zamanında bitirilememesi sonucu var olan adaların konum ve yükseklik durumu kesinleşmediğinden Homa Dalyanı’na platform yapmak mümkün olamamıştır. Bu nedenle her 2 platformun Büyük Menderes Deltası’na yerleştirilmesi kararlaştırıldı.
Büyük Menderes Deltası Milli Park yapılmadan önce Karina Dalyanı’nda kanal açmak için kullanılan ve atıl vaziyette bulunan bir adet kepçeli bir platform gövdesi seçildi ve bu seçim Milli Park Müdürlüğüyle istişare edilerek karara bağlandı. Platformların kepçenin tahrip olan yüzeyine yerleştirilmesi için planlamalar yapıldı.
Hem görüntü kirliliği yaratan hem de kuşlar için tehlike oluşturan kepçenin üzerine yapay yuva platformları yerleştirildi. Bunca yapılan uğraşlar ve çalışmalardan sonra, yapay yuva platformlarına pelikanların gelip-gelmeyeceği merakla beklenmeye başlandı.
Bugüne kadar devam eden izlemelerde, Tepeli Pelikanların yapay yuva platformuna geldikleri görüldü. Oluşturulan yapay üreme platformunda şu an için 7 çift pelikan Kuluçkaya yatmışlardır. Tepeli Pelikanlar Mayıs ayı başlarına kadar kuluçkaya yatma kararı alabilmekte olduklarından kuluçkaya yatan çift sayısının önümüzdeki dönemde artarak 10-15 çifte kadar yükselmesi olasıdır. Yapılan Paltformun yaklaşık toplam 25-30 çift Pelikana üreme alanı sağlayacak kadar büyüklüktedir.
Yukarıda görülen iki fotoğraf kıyaslandığında yukarıda bulunan fotoğrafta pelikanların ayakta duran pelikanların gaga kese renklerinin parlak kırmızımsı turuncu oldukları, aşağıda Kuluçkaya yatan pelikanların en sağda yer alan bir birey hariç gaga kese renklerinin sarımtırak açık turuncu oldukları görülür. Kuluçkaya yatan pelikanlarda kuluçkanın ilk 10 gününden sonra gaga kese rengi bu değişimi geçirir. Bu nedenle yukarıda kuluçkaya yatan Tepeli Pelikanların platform üzerinde ilk kuluçka yatma başlangıç gününün ortalama 2-3 hafta olduğunu göstermektedir.
Karina Dalyanında Balıkçı kooperatifi ve Balıkçılarla birlikte yaptığımız bu platformlar bugüne dek Balıkçılar tarafından önemli bir ciddiyetle ve hasssiyetle korundu ve kuluçka bölgelerinden uzak duruldu. Eğer üreme dönemi boyunca dalyanda kuluçka bölgesine gerek balıkçılar gerekse meraklı turist ve kuş gözlemcileri herhangi bir rahatsızlık vermezse, Büyük Menderes Deltası Milli Parkında ilk kez gerçekleştirilen yapay yuva platformlarında bu yıl yine ilk kez pelikan yavrularının çıkışları izlenecek. Evebeynlerinin yanından kafalarını sağa sola uzatan İlk yavruların önümüzdeki 3 hafta içinde görmeye başlayacağımızı ümit ediyoruz.
Küresel ölçekte tehlike altında bulunan Tepeli Pelikanların geleceği için olumlu etki yaratacak bu projenin diğer alanlara da örnek olacağını düşünüyoruz. Batı Palearktik (Avrupa, Kafkasya, Batı Sibirya, Ortadoğu, Kuzey Afrika) içinde kalan bölgede 5500-6000 bireyin kaldığı bilinen ve Nesli Küresel Ölçekte Tehlike Altında olan bu nadir kuşların önemli bir kısmının Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’nda yaşaması nedeniyle bu projenin çok önemli olduğunu düşünmekteyiz.
Türkiye de belki de ilk defa yerel bir sivil toplum örgütü ve bir üniversite işbirliği ile Doğa Koruma ve Milli Park Müdürlüğü’nün bilgileri ve katkıları ve yerel balıkçıların önemli destekleriyle Tepeli Pelikanlar korunuyor. Unutmayalım ki sadece 15-20 yıl öncesine kadar bilinçsizlik ve bilgisizlik nedeniyle ülkemizdeki birçok Tepeli Pelikan kolonisi balıkçılar tarafından bozulmuştur.
Ege Üniversitesi’nin Tübitak desteği ile yaptığı uzun dönemli bilimsel çalışmalar sonucu ülkemizdeki Tepeli Pelikan’ların en önemli besininin ticari balık değeri olmayan ve eti çok aşırı kılçıklı olması nedeniyle genel olarak pek makbul kabul edilmeyen İsrail Sazanı (Carasius sp.) ile beslenmesinin ortaya çıkması ve bu sonuçları yerel balıkçıların düzenli gözlemlemesi, Tepeli Pelikanların Balıkçılarla rekabet halinde olmadığını, aksine işbirliği halinde çalıştığını ortaya koymuştur. Çünkü israil Sazanı baskın bir tür olup diğer yerli balık türlerinin yumurta ve populasyonlarına ciddi zararlar vermekte ve balıkçıların ekonomik kazançlarını azaltmaktadır. Yukarıdaki fotoğraflar Pelikan adalarında Pelikanların halkama çalışmaları sırasında zaman zaman heyecan ya da stres altında kaldıkları anlarda bıraktıkları kusmuk örneklerinin toplanması sonucu elde edilmiş olup bu nedenle bu balıklar kısmi olarak sindirilmiş durumdadırlar.
Projenin kalan bölümlerinde, Ege Üniversitesi’ndeki bilim insanlarıyla Tepeli Pelikanların korunması konusunda hassasiyet gösteren ve kuşlarla barışık bir şekilde yaşayan Karinalı balıkçılarla, Karina Dalyanındaki kirlilik sorunların çözülmesi ve dalyandaki balık stoklarının nasıl artırılabileceği üzerine özel bir çalıştay ve Eğitim çalışması gerçekleştirilecektir. 