Latmos (Beşparmak) Dağları’nda doğal ve kültürel değerlere olan baskı ve tehditlerin önlenmesi için, ilgili kurumlara sunduğumuz rapora Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nden yanıt geldi.
Henüz daha turizme tam açılmamış, kültürü ve tabiatı yönüyle tek olma özelliği yaşayan ve bir nevi prehistorya açık hava müzesi niteliğinde olan bu yörenin, büyük bir hızla yaygın bir şekilde açılan maden ocaklarının tehdidi altında olduğunu bildirmiştik.
Dünyada benzeri olmayan doğaya sahip Beşparmak Dağları‘ndaki prehistorik kaya resimlerinin bulunduğu çekirdek bölgenin, maden ocakları nedeniyle tahrip olabileceği konusunda uyarılar yapmıştık.
Uzun yıllardır tarih öncesi kaya resimleri üzerinde araştırmalar yürüten EKODOSD Onursal üyesi Dr. Anneliese PESCHLOW işbirliğiyle, Beşparmak Dağları’nın UNESCO Dünya kültürel ve Doğal Miras Aday listesine alınması için talepte bulunmuştuk.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nden konuyla ilgili yanıt geldi. Bakanlık tarafından konunun mevzuat kapsamında Aydın ve Muğla Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlükleri ve ilgili Müze Müdürlüklerince koordineli olarak incelenerek gerekli işlemlerin yapılacağı bilgisi derneğimize ulaşmıştır.
Dr. Anneliese PESCHLOW’la birlikte, işbirliği yaptığımız Aydın Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu büyük bir duyarlılık örneği göstererek Karakaya Köyü bölgesi kapsamında bulunan kaya resmi ve kutsal alanlarına ilişkin olarak 18.10.2012 tarih ve 1029 Sayılı Kararı ile toplam 9 adet kaya resmi ve kutsal alandan oluşan korunması gerekli kültür varlığını, 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında tescil ederek, çevreleri 5 ayrı alansal bölgeye ayrılarak I. Derece Arkeolojik Sit ilan etmiştir.
Söke İlçesine bağlı Karakaya Köyü bölgesinde; Göktepe Kutsal Alanı ve Kaya Resmi, Karadere Kutsal Alanı ve Prehistorik kaya resimleri, Kavalan, Kovanalan ve Bozalan prehistorik kaya resimleri tescil edilerek, 1. Derece Arkeolojik Sit ilan edilerek koruma altına alınmıştır.
Dağdaki diğer resimlerin ve bulunacak yeni resimlerin tescillenmesi için gerekli çalışmalar sürdürülecektir.
Benzersiz doğal ve kültürel değerlere sahip Beşparmak Dağları’nda büyük yaralar açan ve geri dönülmez bir biçimde tahrip eden maden ocaklarının yaygınlaşmaması için, dağdaki tüm kültürel değerlerin tescillenmesi ve arkeolojik sit kapsamına alınmasının çok önemli olduğunu düşünüyoruz.
8000 yıllık insanlık izlerini günümüze kadar taşıyan Kutsal Dağın doğasının, tarihinin, kültürünün korunması için her kurumun ve herkesin katkı yapmasını ve duyarlılık göstermesini diliyoruz.
Aydın Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’nün, Beşparmak Dağları’ndaki başta Prehistorik Kaya Resimleri olmak üzere arkeolojik bulgu ve kalıntıların tescillerine devam edecek olup, Dr. Anneliese PESCHLOW ve EKODOSD olarak biz de bu çalışmalara katkı yapmaya devam edeceğiz.
LATMOS(BEŞPARMAK) DAĞLARI
Aydın ve Muğla İli sınırları içinde bulunan Bafa Gölü’nün doğu kıyısındaki Latmos (Beşparmak) Dağları, Türkiye’nin batı kıyılarının doğal güzellikler açısından en etkileyici ve arkeolojik bulgular açısından en zengin yerlerinden biridir.
Latmos’taki arkeolojik bulgu ve kalıntılar Neolitik Dönem’den Osmanlı Dönemi’ne dek uzanmaktadır. Latmos’taki buluntulardan en önemlisi MÖ. 6. Bin – MÖ. 5. Bin ilk yarısına tarihlenen kaya resimleri olup bunlar Anadolu Prehistorya arkeolojisinde son on yılların en büyük keşifleri arasında yer almaktadır. Kaya resimleri insanlık tarihinde önemli bir adımı belgelemektedirler. Latmos’taki kaya resimlerinden, insanların o zamandan bu yana doğru ne türden aşamalardan geçtiği anlaşılmaktadır. Yerleşik düzene geçişle aile ve aile içinde de yaşamın sağlayıcısı olarak kadın önemli bir yer tutmaktadır. Bu da kaya resimlerinin konusudur: İnsan topluluğu, aile, erkek-kadın ilişkisi, anne ve çocuk. Bu resimlerde gerek insana, gerekse hayvanlara karşı bir şiddet sahnesi bulunmamaktadır.
Beşparmak Dağları’ndaki kaya resimlerinin konusu ve resim dili dünyadaki kaya resim sanatı içindeki biricik olma özelliğine sahiptir.
Tarih öncesine ait bu resimler, şimdiye dek tüm kaya resmi sanatı içinde, konu ve resim dili açısından tek olma özelliğine sahiptir. Kaya resimlerinin yanı sıra Hellenistik, Bizans ve Osmanlı dönemlerine ait birçok bulgu aynı coğrafya üzerinde farklı alanlara dağılmış durumdadır.
Aydın İli sınırları içindeki Beşparmak Dağları’nın kuzey bölgesi, Türkiye'de oldukça lokal bir yayılış gösteren fıstık çamı ormanlannın en geniş örneğine ev sahipliği yapmaktadır. Aynı zamanda zengin Akdeniz bitki örtüsü nedeniyle çok önemlidir. ÖBA(Önemli Bitki Alanı) olan Beşparmak Dağlarının florasında ülke çapında nadir bitki türlerinin çok zengin populasyonları yer almaktadır. Bern Sözleşmesi Ek Liste I türü Cyclamen mirabile ve Küresel Ölçekte Tehlike Altında bulunan Arenana pamphylka ssp. ÖBA sınırları içinde yer almaktadır.