Bu yıl olumsuz geçen hava koşulları nedeniyle 10 gün geç gelen leyleklerin ilk grubu, Söke’nin Gölbent Köyü’ne Mart ayının 12’sinde gelmişlerdi. Aşağı Büyük Menderes Havzası’ndaki köylere gelip yerleşen ve çiftleşip kuluçkaya yatan leyleklerin bu yılki sayımlarını bugün gerçekleştirdik.
Yuvalarda bulunan tüm leyleklerin kuluçkaya yattıklarını ve yavruların yumurtadan çıkmasını bekledikleri gördük.
Yumurtalarını sürekli olarak kontrol ederek dönüşümlü olarak yuvada kalan leylekler, bir yandan besinlerini temin etmek için hemen sulak alanlara yönelmektedir.
Söke ve Didim’e bağlı köylerde ve beldelerde gerçekleştirdiğimiz sayımlarda 2010 yılında 95 yuva ve 190 leylek tespit etmiştik. Bu yıl yaptığımız sayımlarda bazı yuvaların olumsuz hava koşulları nedeniyle bozulduğunu, bazı yuvalara ise leyleklerin gelmediğini gördük. 
Geçen yıla göre 9 yuvanın eksik olduğu ve 18 leyleğin gelmediği tespit edilerek, Kalcık, Karaatlı, Çalışlı, Bağarası, Akçakaya, Pamukçular, Kisir, Sayrakçı, Nalbantlar, Çalıköy, Özbaşı, Karacahayıt, Yeşilköy, Avşar, Sarıkemer, Serçin, Gölbent, Akyeniköy-Dalyan, Yeniköy, Burunköy, Tuzburgazı, Atburgazı, Güllübahçe, Balat’ta yapılan sayımlarda 86 yuvada 172 adet leylek tespit edilmiştir.
Özellikle taşkın sularından olumsuz etkilenen Kalcık, Karaatlı ve Nalbantlar gibi köylerde leylek sayısının azaldığı görülmüştür. İlk geldikleri günlerde bölgenin sular altında olması nedeniyle, beslenme sorunu yaşayacakları düşüncesiyle yuva tercihlerini başka bölgelere yaptıklarını tahmin etmekteyiz.
Avşar Köyü’nde görüldüğü gibi bacaya yapılan bazı yuvaların bozulması nedeniyle tamir edemedikleri ve burayı terk ettikleri görülmüştür.
Aynı leyleğin eski yuvası bozulunca yeni yuva yapmak için bir elektrik direğine yuva yaptığı görülmüş ve buraya yumurtlamıştır. Önümüzdeki yıl bu direkteki yuvaya uygun görülürse bir platform yapılacak ya da yuva yer değiştirilerek, leyleğin yaşamının riske girmemesi için buraya yuva yapması engellenecektir
AYDEM’in elektrik direklerine platformlar yapmasıyla birlikte, elektrik çarpması nedeniyle leylek ölümleri büyük ölçüde engellenmiştir.
Leyleklerin ve diğer canlıların yaşamlarını tehlikeye sokan önemli unsurlardan birisi de tarımsal ilaçlar ve bu ilaç kutularının özellikle sulak alanlara atılmasıdır.
Söke Sulama Birliği bu konuda belirli yerlere Zirai Atık Toplama Noktaları oluşturarak, pestisid kutularının doğaya değil, bu istasyonlara atılması için gayret göstermektedir.
Birçok leyleğin yaşamını yitirmesine ve sakat kalmasına neden olan gübre çuvalları doğaya atıldığından büyük risk içermektedir.
Leylekler yumurtaların kırılmaması ve yavrularını yumuşak yerde büyütmek için daha zor olan saman vb. otlar yerine, taşınması daha kolay olan gübre çuvallarını yuvalarına taşımaktadır.
Yuvasına getirdiği bu gübre çuvallarını yumurtalarını yapacağı alana bir ev kadını titizliğiyle yerleştiren leylekler, iyi bir şey yaptıklarını sanarak aslında yavruları ve kendilerinin hayatlarını tehlikeye atmaktadır.
Her yıl doğaya atılan gübre çuvalları yüzünden birçok yavru ve anaç leylek yaşamını yitirmekte birçoğu da sakat kalmaktadır. Bu konuda Söke Ziraat Odası Başkanlığı ile ortak bir proje yapmayı düşünüyoruz.
Geçtiğimiz yıl deneme maksadıyla yaptığımız yapay bir platforma bu yılda leyleklerin gelerek sahiplenmeleri, sevindirici bir gelişme olmuştur.
Yöre insanları atalarından gördükleri şekilde leyleklerle barışık bir şekilde yaşamakta ve onlarsız yazın geçmeyeceğini söylemektedir. Gelişlerinden gidişlerine kadar olan süreci çok iyi gözlemleyen köylüler leylekleri çok sevmekte, leyleklerde güven içinde köylerin direklerine ve bacalarına yuvalarını yapmaktadır. Ege Üniversitesi işbirliğiyle geçen yıl gerçekleştirdiğimiz leylek halkalama çalışmaları bu yıl da devam ettirilecektir. Ege Üniversitesi bilgisiyle, EKODOSD tecrübesiyle, Söke AYDEM kuruluşu personel ve araçla katkı yapacağı halkalama çalışmaları, Haziran ayında leyleklerin yoğun olduğu köylerde gerçekleştirilecektir
Leyleklerin beslenebilmeleri için çayırlık ve sulak alanlar çok önemlidir. Leyleklerin ekosistem içerisinde önemli işlevleri vardır. Zararlı canlıları yiyerek çiftçiye de faydaları olmaktadır.
Bu konuda özellikle Aşağı Büyük Menderes Havzası’ndaki köylerdeki yöre insanlarına bilinçlendirme ve bilgilendirme çalışmalarını devam etmekteyiz.
LEYLEK (Ciconia ciconia)
Boyu yaklaşık 100 cm, kanat uçma tüyleri siyah, öbür tüyleri beyaz, gagası uzun ve bacakları kırmızıdır. Boyunlarını öne uzatarak oldukça yavaş uçar ve havada geniş daireler çizerek süzülür. Leylekler çatılara özellikle de bacaların tepesine yuva yaparlar. Leylek çiftleri çalı çırpı ve topraktan yaptıkları tepsi biçimindeki yuvalarını otla döşerler. Yuva her yıl yeni eklemeler yapıldığından çok büyür.
Dişiler yuvaya genellikle beyaz dört yumurta bırakır. Erkek ve dişi yavrularını büyük ölçüde, yiyip kısmen sindirdikleri besinleri kusarak beslerler. Yavrular anne ve babalarını gördüklerinde gagalarını takırdatmaya başlarlar. Avrupa'da ve Türkiye'de üreyen leylekler kışı Afrika'da geçirirler. Leyleklerin beslenebilecekleri çayırlık ve sulak alanların kurutularak tarıma açılması ve tarım ilaçlarının yoğun bir şekilde kullanılması, geniş leylek sürülerinin yok olmasına neden olmaktadır.