1995 yılında müze uzmanları tarafından çıkarılan, M.S. 2. yy tarihlenen Roma villasına ait taban mozaiklerini geçtiğimiz hafta Aydın Arkeoloji Müzesi’nde görmüştük. Bu hafta da mozaiklerin çıktığı Türkiye’nin Yavaş Şehirleri arasında bulunan Yenipazar’daki Orthosia antik kentine gittik.Aydın-Denizli otobanı yapıldıktan sonra karmaşık bir hale gelen ve yolu kaybolan Orthosia’nın yükseltilerine çıkarak kentin yerleşimine ve Yenipazar ovasının panoramik manzarasını seyrettik.

 Strabon’un Karia yerleşmesi olarak söz ettiği ve henüz bir kazı çalışması yapılmadığı için yüzeyde bulunan eserlerini ve nekropolündeki ana kayalara oyulmuş mezarlarını inceledik.  Geçmiş yıllarda yeşil tepelerinden yürüdüğümüz coğrafyanın içinden uzayıp giden otoyolun üzerinden geçip, zeytin tepelerinin beton yığınına dönüştüğünü gördük. 

 Zeytin toplayan köylülerden ürünlerinin durumu hakkında bilgi aldık. Birçok kişinin otoyolla birlikte zeytinliklerinin yok edildiğini, bu durumun çocuklarının geleceğini olumsuz etkileyeceğini öğrendik.

Arpaz ve Cihanoğlu kulelerinden sonra Aydın’ın en önemli kulesi olan, her tarafı çatlayan ve her türlü olumsuz koşullara rağmen ayakta kalan, ancak bir türlü restorasyonu yapılmayan adeta yıkılması beklenilen Donduran kulesini inceledik.

Kulenin hemen yanındaki daha yeni yapılan otoyolun kenarındaki tepelerin çökmesini engellemek için dökülen beton blokların çöktüğünü görünce şaşırdık. Her tarafı çatlak olan ve asırlardır ayakta dimdik duran Donduran kulesinin zamanında işçiliğine ne kadar önem verildiğini bir kez daha anladık. 

Kulenin yıkılmasını beklemek yerine, böylesine önemli bir tarihi yapının geleceğe taşınması için ilgili kurumların iyileştirme çalışmalarını bir an önce başlatmasını umuyoruz.Yenipazar’da kurulan pazardan alışverişlerini yapan üyelerimiz, pidesiyle meşhur Yenipazar’ın lezzetli pidelerinden de tattılar.

Atılan kemikleri işlemden geçirerek, farklı ürünler meydana çıkarıp üzerine resimler çizen emekli resim öğretmeninin Orthosia Sanat Atölyesini de gezdik. Kurtuluş Savaşı sırasında, Aydın yöresinde düşman kuvvetlerinin ilerlemesine karşı mücadele eden Yörük Ali Efe’nin Yenipazar’da ki müzesini ziyaret ettik. Yenipazar’ın Direcik köyünde yuva yapan Gribalıkçıl kuşlarını görmek için köydeki parka geldik.

Ancak parka geldiğimizde çok şaşırdık. Park içindeki tüm bitkilerin ve kuşların yuva yaptığı ağaçların kesildiğini gördük.

Gribalıkçıllar Akçay’la, Menderesin birleştiği bölgedeki tarlaların toplulaştırma çalışmaları yapılırken, kuşların yuva yaptığı karaağaçlar kesildiğinden beri, Direcik köyündeki fıstık çamı ağaçlarında yuva yaparak üremelerini gerçekleştiriyorlardı.

Parkın içindeki fıstık çamlarına yuva yapan kuşlar rahatsız olmasın diye, dönemin muhtarı Emin Yiğit tarafından park içinde faaliyet gösteren kahve kapatılmıştı.

2019 yılında da belediye başkanı M. Yüsran Erdem’in girişimleriyle, TMMOB Mimarlar Odası Aydın Şubesi, İnşaat Mühendisleri Aydın Şubesi, ADÜ Ziraat Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü öğretim üyeleri, Ege Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden ornitologlar, Aydın Büyükşehir Belediyesi, İzmir Bilişim Grubu üyeleri ve EKODOSD derneği üyeleriyle bir çalışma başlatılmıştı.

Yenipazar belediyesine ait atıl bir şekilde duran eski köy kahvesi ve hemen yanındaki damların restore edilerek ziyaretçi tanıtım merkezi ve kuşları tanıtan küçük bir  müze niteliğine dönüştürülmesini ve kuşların yaşam ortamlarının iyileştirilmesine yönelik bir proje hazırlanması kararlaştırılmıştı.

Ancak bugün gördüğümüz manzara bizleri çok şaşırttı. Gribalıkçıllar bugün 30 yıl öncesi yaşadıkları aynı manzarayla karşılaşmışlar. Parkta yeşil bir ot kalmamacasına bir temizlik yapılmış. Bu kuşlar için hiç iyi olmamış. Keşke kuşları da düşünerek önceki projeyi hayata geçirmiş olsalardı.

Başka yerde fazla örneğinin görülmediği bir şekilde Gribalıkçıllar fazla gürültücü olmalarına rağmen köylülerin sevgisini kazanmışlar ve onlarla birlikte barışık bir şekilde yaşamlarını sürdürüyorlardı.

Şu anda tek bir ağaçta bazı yuvaların olduğu görülmekte, yuva yapmak için gelen diğerlerinin durumları bilinmemektedir.

Doğal ekosistem içinde önemli işlevi bulunan Gribalıkçılların Direcik’i mesken tutmaları köyün büyük zenginliğidir. Bu zenginliğin kaybedilmemesi gerekirdi.

Yine de belediye bu konuda kuşların geleceğiyle ilgili doğru bir proje yapmak isterse, bilim danışmanlarımızla birlikte gerekli katkıyı yaparız.

EKODOSD/KUŞADASI