Anadolu coğrafyasına bakıldığında bazı bölgelerin doğal ve kültürel değerler açısından farklı zenginlikleri olması dolayısıyla ayrıcalıklı özellikleri bulunmaktadır.Kuşadası özelinde baktığımızda iki alan hemen göze çarpmaktadır. Birisi 1966 yılından bu yana uluslararası sözleşmeler, Milli Park Kanunu ve yönetmeliklerle koruma altında bulunan ve herkesin hayranlık duyduğu Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkıdır.

Diğeri de Kirazlı topraklarından başlayıp, Yaylaköy ve Soğucak bölgelerine uzanan ve Toskana’ya benzetilen Değirmendere Vadisi’dir.Değirmendere Vadisi Kuşadası’nın hemen yanı başında olup, hem doğal ve kültürel alanlar hem de tarımsal araziler açısından çok önemli ekolojik bir bölgededir.Değirmendere Vadisi’nde yaşanan bazı olumsuz nedenlerden dolayı bugün Kirazlı Muhtarı Mehmet Mersin, Yaylaköy Muhtarı Erhan Yıkılmaz, Soğucak Muhtarı Mehmet Bozok, Kirazlı Sulama Kooperatifi, Küplüce Tarımsal Kalkınma Kooperatifi ve Yaylaköy Tarımsal Kalkınma Kooperatifi üyeleri, Kirazlı Ekolojik Yaşam Derneği başkanı Nihat Fırat ve EKODOSD derneği başkanı Bahattin SÜRÜCÜ ve üyeleri bir inceleme gezisi yaptı.

Vadinin güneyinde Kirazlı arazileri içinde bulunan Çataltaş mevkiinde 1. Derece arkeolojik sit alanına 50 mt. Mesafedeki Akdeniz Bitki Örtüsü’nün en güzel örneklerinin görüldüğü ve yaban yaşamının devam ettiği alanda, bir vatandaş tarafından işçiler tutularak tüm makilik alanların motorlu testerelerle tamamen kesildiği tespit edilmiştir. Aynı vatandaş tarafından yolun alt bölümündeki arazinin doğal peyzajı bozularak ve 15 yıl önce Kirazlı köylüleri tarafından dikilen fıstık çamlarının üzerine onlarca kamyon dolgu yapılarak arazi kazanılmaya çalışıldığı görülmüştür.

Hem bitki örtüsünü tahrip eden hem de dolgu yaparak doğal peyzajın bozulmasına neden olan şahsın muhtarlığa verdiği bilgiye göre; her iki alanı Milli Emlak Müdürlüğü’nden ecrimisil ödeyerek aldığını, istediğini yapabileceğini ve bu iki alanın artık kendisine ait olduğu şeklinde olmuştur.Bahse konu olan alanlar Kuşadası Körfezini en iyi gören ve panoramik deniz manzarasına sahip bir noktada olup, 1. Derece arkeolojik sit alanının yanındadır. Asırlardır günümüze kadar gelmiş makilikler niçin kesilmiştir? Kirazlı köylülerinin büyük emeklerle dikmiş olduğu fıstık çamlarının üzerine niçin dolgu yapılmaya devam etmektedir?

Son yıllarda makiliklerin tahrip edilmesinin yaygınlaşması üzerine, kentin içine kadar inen domuzların yaşam alanları olan bu doğal alanların korunmasının ne kadar önemli olduğu vurgulanmıştır.

Diğer incelemeler; Değirmendere Vadisi’nin tam ortasında Kuşadası’nın kısıtlı kalmış verimli tarımsal arazilerinin bulunduğu alanda bir firma tarafından, sera amaçlı jeotermal sondaj kuyusunun açılması faaliyetinin yapılması düşünülen 4 alanda inceleme yapıldı.

 Açılması düşünülen kuyulardan birinin arkeolojik sit kapsamında bulunan tarihi Saz Değirmeni’nin içinde, iki adedinin 1. Derece arkeolojik sit alanına 50 mt. Mesafede, bir adedinin ise dere yatağının yanındaki bir tarlada olduğu görülmüştür.

Değirmendere Vadisi’nde geçmiş dönemlerde 30 yakın değirmenden ayakta kalan Saz Değirmen’inde de incelemeler yapıldı. Birçok malzemesi halen sağlam olan değirmenin restoresinin yapılarak işlevsel hale getirilmesi ve turizme kazandırılması için Kuşadası Belediyesi’ne müracaat edilmesine karar verildi.

İncelemelere katılan tüm muhtarlar, kooperatifler ve dernekler; Değirmendere Vadisi’nin doğasıyla, tarihiyle, tarımıyla bütüncül olarak korunması, bu vadinin etkisi altında olan tüm alanlarda jeotermal, taş ocakları, makilik açmalar, ağaçların kesilmesini kesinlikle izin verilmemesi yönünde görüş bildirmiştir.Jeotermal açılması düşünülen arazilerin sahipleriyle yapılan görüşmelerde, çiftçilerin hepsinin bu bölgede kesinlikle jeotermal açılmasını istemediklerini ve arazilerini satmayacaklarını belirtmişlerdir.

Pandemi döneminde tarımın ne kadar önemli olduğu vurgulanmıştır.  Bu bölgede yöre insanlarının istemediği faaliyetler yerine, tarıma özel ilgi gösterilerek iyi tarım uygulamaları ve organik tarımın desteklenmesi ve koruma-kullanma dengesi gözetilerek yerel insanların ekonomisine güç katacak ekoturizm faaliyetlerinin geliştirilmesi istendi.Değirmendere Vadisi; 4 adet anıt statüsünde bulunan ağaçları, endemik bitki türleri, Toskana’ya benzetilen doğal peyzajı, binlerce yıllık antik su kanalları, arkeolojik alanları ve Kuşadası Belediyesi’nin doğa ve kültür rotaları projesinin etaplarını içeren bir ekoturizm destinasyonudur.

Değirmendere Vadisi’nin bütüncül olarak korunması için, muhtarların, kooperatiflerin ve sivil toplum örgütlerinin gösterdiği duyarlılığın, ilgili kurumlar tarafından da gösterilerek, ekolojik açıdan çok hassas olan bu bölgeye özel önem verilmesini ve gelecek kuşaklara korunarak aktarılmasını diliyoruz.