2015 Yılında yayınlanan, Büyük Menderes Nehir Havzası Yönetim Planı SÇD Pilot Projesi Stratejik Çevresel Değerlendirme Raporu’nda su kirliliği ve yarattığı olumsuz etkiler geniş bir şekilde yer almıştı.Ancak katı atıklarla ilgili sadece Nehir Havzası sınırları içinde yer alan Aydın merkez, Didim, Kuşadası, Uşak ve Denizli’de sınırlı sayıda Katı Atık Depolama ve Bertaraf Tesisi olduğuyla ilgili bilgilerle kısıtlı kalmıştı.
Yukarı havzalardan suyla birlikte gelen çöpler, atıklar ve hastalıklı hayvan ölüleri, nehir üstündeki söke regülatöründe birikmeye başlayınca ilk kez 2015 yılında gündeme getirilmiş ve bu durum kamuoyunda büyük tepki yaratmış ulusal basın ve medyada geniş bir şekilde yer almıştı.Sulama mevsiminde regülatör kapaklarının kapalı olmasından dolayı, kapakların önünde biriken çöpler adacıklar oluşturmakta, kapaklar açılınca da çöplerin hepsi Ege Denizi’ne ve bir kısmı da Bafa Gölü’ne gitmekteydi.
DSİ 21. Bölge Müdürlüğü almış olduğu doğru bir kararla, yüzer atıkların ve çöplerin denize gitmesinin önlenmesi için yüzer bariyer tesisi projesini hayata geçirdi.Bariyer önünde biriken çöpler kıyıya çekilerek, kepçelerle karaya alınmaya başlandı. Fakat çöplerin alınması, bertaraf edilmesi bir kuruma kalınca sıkıntı doğdu.
Bir süre sonra bozulduğu gerekçesiyle, su yüzeyinde çöpleri tutan yüzer bariyer kıyıya alındı. Birkaç yıldır işlevini yapmadan atıl bir şekilde karada beklediği görülmektedir.
İkinci Bir bariyer sistemi Aydın Regülatörünün önüne konuldu. Burada bulunan yüzer bariyer de şu anda karada beklemektedir.
Yukarı havzadan gelen çöplerin hepsi doğal bir bariyer görevi gören, Sarıkemer’de bulunan tarihi Taşköprü’de birikmeye başladı. Özellikle büyük boyutlu ağaç kütüklerin köprüye baskı yaptığı ve yıkılma tehlikesi bulunduğu tespit edilerek, Aydın Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’ne bildirildi.KVKK kurulu tarafından, tarihi köprünün önündeki çöplerin ve kütüklerin alınması için, gözetim altında bir çalışma yapılabileceğine dair izin verildi.
Ancak kurumlar tarafından bir çalışma yapılmadı. Çöplerin büyük bir bölümü yoğun yağmurlarla birlikte yükselen Büyük Menderes’in sularıyla köprünün üzerinden aşarak, bir kısmı Bafa Gölü’ne, büyük bir bölümü de Sakızburnu Dalyan’ında bulunan nehrin üzerindeki şişme savakın üstünden aşarak Ege Denizi’ne ulaşmıştır.Çöplerin önemli bir bölümü Söke regülatöründe, Tarihi Taşköprü’de ve Menderesin kıvrımlı bölgelerinde halen birikmeye devam etmektedir.
Ağaç kütüklerinin Sakızburnu Dalyan’ında bulunan şişme savakın üzerinde bulunmasının bu sisteme de zarar verebileceği gözlenmektedir.
Öncelikle Söke Regülatöründe bulunan yüzer bariyer tesisinin biran önce tamir edilerek, işlevsel hale getirilmesi gerekmektedir.Yüzer bariyer sisteminin bir tanesi mutlaka tarihi Taşköprü’nün önüne takılmalıdır. Bu hem Taşköprü’nün hem de şişme savakın zarar görmesini engelleyecek, aynı zamanda çöplerin ve atıkların Bafa Gölü’ne ve Ege Denizi’ne gitmesini önleyecektir.Yüzer bariyer işlevsel hale gelse bile, sudan alınarak karaya konulan çöpler ne olacak? Bu da çok önemli bir sorun ve bu sorunun tek bir kurumla çözülmesi mümkün değildir.
Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, DSİ 21. Bölge Müdürlüğü, Tarım ve Orman İl Müdürlüğü, Doğa Koruma ve Milli Parklar Müdürlüğü, Büyükşehir ve İlçe Belediyeleri, Sulama Birlikleri ve muhtarlıklar bir araya gelerek, bu sorunu birlikte ortadan kaldırmaları gerekmektedir.
Çöpleri toplayan yüzer bariyer sisteminin, Büyük Menderes Nehri’nin geçtiği tüm illerde ve ilçelerde takılması gerekir.
Yoksa yukarı havzadan gelen tüm çöpler Aydın ve Söke’de birikerek, Kuşadası ve Aydın katı atık depolama tesislerinin planlanandan daha erken dolmasına neden olacak ve yeni bir çöp alan yeri arayışı gündeme gelecektir. Havzanın tüm çöpleri Aydın ve Kuşadası’nda ayrı bir sorun yaratacaktır.
Şu anki duruma bakıldığında hiçbir kurumdan bir çalışmanın olmadığı görülmektedir.
Çöpler birikmeye devam ediyor, hava yağmurluysa nehirde su seviyesi yükseliyor, suyla birlikte biriken çöpler denize gidiyor ve sanki sorun bitmiş gibi görülüyor.
Ancak, israfın önlenmesini, kaynakların daha verimli kullanılmasını, oluşan atığın miktarının azaltılmasını, etkin toplama sisteminin kurulmasını, atıkların geri dönüştürülmesini kapsayan atık önleme yaklaşımı olarak tanımlanan SIFIR ATIK YÖNETMELİĞİ niçin var?
Söke Regülatöründe atıl bir şekilde duran yüzer bariyer sisteminin tamir edilmesi ve Sarıkemer’de bulunan Taşköprü’nün önüne takılması için “Söke regülatöründen itibaren Büyük Menderes Nehri’nde ve Ege denizinde yüzer atıklardan dolayı oluşabilecek ekolojik kirlilik yaşanmayacaktır.” Diye açıklama yapan DSİ 21. Bölge Müdürlüğü’ne başvuracağız.
Ege Denizi’nde ve Bafa Gölü’nde biyolojik çeşitliliğe zarar veren, su kirliliğiyle birlikte nehir ekosistemini olumsuz etkileyen çöp sorununun 2024 yılında çözülmesini ve bitmesini umuyoruz.
EKODOSD/KUŞADASI